ARGEMİP (Arge Merkezleri İş Birliği Platformu) Yürütme Kurulu Başkanı Okan Özkan açıklıyor.
Özkan, Yapay zekâ (YZ), tıp fakültelerinde derslere giriyor, fabrikalarda bant başında çalışıyor, hukukta dava dilekçesi yazıyor… Peki sıradaki görev mihrap mı? İslam dünyasında Hac organizasyonlarından Kur’an tefsirine kadar çeşitli alanlarda yapay zekâ deneylerinin başladığına dikkat çekiyor. Özkan, “Hristiyanlık ve Budizm’de de durum farklı değil; robot papazlar, hologram İsa ve robot keşişler teknolojiyle dini hayatı buluşturmaya çalışıyor” dedi.
Okan Özkan, “İslam Dünyasında Yapay Zekâ: Manara Robotu ve Akıllı Sistemleri
Suudi Arabistan, Mekke’de milyonlarca hacının kullanımına sundu. “Manara” (Fetva Robotu) dikkatleri üzerine çekti. Bu YZ sistemi 11 dilde fetva ve dini rehberlik sunmakta. Sorulara sahih kaynaklara dayalı cevaplar veriyor ve karmaşık sorularda müftülerle canlı bağlantı kuruyor. Bu sistem 21 inç ekran, 5G bağlantısı ve akıllı navigasyon sistemiyle neredeyse “imamların Tesla’sı” gibi çalışıyor.” dedi.
Manara’nın yanında çalışan diğer dijital yardımcılar ise şunlar:
• Digital Mutawwif: Umre ritüelleri için adım adım rehberlik sağlayan bir platform, bunun yanı sıra görsel-işitsel dualar, dijital Tavaf ve Sa’y sayaçları ve Mescid-i Haram içinde gezinme özelliği yer alıyor.
• Smart Enrichment Assistant: Namaz vakitleri, imam programları, tavaf rehberliği veriyor.
• Baseer Platformu: Günde 1 milyonun üzerinde hacının hareketini analiz ederek kalabalık kontrolü sağlıyor.
Bu sistemler, İslam’ın en büyük toplu ibadeti olan Hac’da, yapay zekâ hem manevi atmosferi destekliyor hem de lojistiği kolaylaştırıyor.
Türkiye’den Katkı: MufassirQAS
Türkiye’de geliştirilen MufassirQAS isimli sistem, yapay zekânın dinî bilgi aktarımında güvenilirlik kazanmasını hedefliyor. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, Kütüb-i Sitte ve İslam İlmihali bu YZ sisteminin temel veri tabanını oluşturmakta. Retrieval-Augmented Generation (RAG) yöntemi kullandığı için, cevabın yanında doğrudan kaynak da göstermekte. Testlerde ise, ChatGPT gibi genel sistemlere göre dini konularda daha kesin, doğru ve şeffaf yanıtlar verdiği kanıtlandı.
Bu yönüyle MufassirQAS, İslami kaynaklara dayalı akademik nitelikli ilk Türk yapay zekâ tefsir girişimlerinden biri oldu.
Hristiyan Dünyasında Neler Oluyor?
Almanya – BlessU-2 adını verdiği farklı dillerde dua okuyabilen bir robot papaza sahip.
Finlandiya – Helsinki adında tamamen YZ tarafından hazırlanmış ayinler hazırladı. Sonuçta katılım arttı ancak cemaat “manevi derinlik” eksikliği hissettiğini söyledi.
İsviçre – “AI Jesus” adındaki hologram avatarı yüzlerce dilde itiraf dinledi, fakat teolojik tartışmalar nedeniyle kalıcı hale gelmedi.
ABD: Bazı pastörlerin vaaz hazırlığında ChatGPT gibi sistemlerden faydalandığı biliniyor; ancak insanî bağın yerini tutmadığı görüşü hâkim.
Uzakdoğu’dan Robot Din Görevlileri
Japonya – Minder adında Buda öğretilerini anlatan robot tapınak görevlisine sahip.
Çin – Xianer adındaki robot kesiş ziyaretçilere dini öğütler veriyor.
Aslen bu sistemler, daha çok eğitim ve sembolik ritüellere destek amacıyla kullanılmakta.
Akademik ve Etik Boyut
Son dönemde yapılan akademik çalışmaların (Türkiye’deki MufassirQAS örneği dahil) ortak vurgusu şu:
• YZ, bilgiye erişimi hızlandıran ve genişleten bir araçtır.
• Ancak empati, manevi rehberlik, toplulukla ruhsal bağ kurma gibi unsurlar yalnızca insan din görevlileri tarafından sağlanabilir.
Bu nedenle kısa vadede “robot imam” veya “robot papaz”ların mihrapta/altar önünde yer alması beklenmiyor. Fakat imamların, papazların ve keşişlerin yanında dijital asistan olarak görev yapmaları giderek daha olası hale geliyor.
Sonuç olarak İslam dünyasında yapay zekâ, Hac organizasyonları ve tefsir çalışmalarıyla en somut adımlarını atıyor. Manara robotu ve MufassirQAS gibi sistemler hem sahada hem de akademide öncü örnekler oluşturmakta.
Diğer dinlerdeki robot papazlar, hologram İsa veya robot keşişler ise farklı kültürel deneyimler sunarak, teknolojinin evrensel yönünü ortaya koyuyor.
Bugün için durum net: Yapay zekâ imam veya papazların yerini almayacak; ama onların bilgiye erişim, eğitim ve lojistikteki en güçlü yardımcısı olacak.
